Preview

Қазақстан-Британ техникалық университетінің хабаршысы

Кеңейтілген іздеу
Том 18, № 3 (2021)
Шығарылымды жүктеу PDF (Russian)

МҰНАЙ ГАЗ ИНЖЕНЕРИЯСЫ ЖӘНЕ ГЕОЛОГИЯ

6-12 486
Аңдатпа

Өнімді қаттың асқынусыз және бұрғылаудың жоғары механикалық жылдамдықтарында сенімді ашылуын қамтамасыз ету, өнімділік аралықтарында объективті кәсіпшілік-геофизикалық материал алу мақсатында ұңғыманың кенжарының тазалығына, яғни бөгде металл заттардың болмауына көп көңіл бөлінеді. Ұңғымалардан тиімділігі, сенімділігі және жұмыс құны төмен ірі және ұсақ бөгде заттарды алуға арналған құрылғыны жасау өте өзекті мәселе болып табылады. Гидродинамикалық жұмыс принципіне негізделген құрылғылар қойылған талаптарға толық жауап береді. Жұмыста гидродинамикалық типтегі құрылғының дизайны ұсынылады, бұл ұңғыманың түбін ұсақ және үлкен бөгде заттардан тазартуға мүмкіндік береді және жұмыста жоғары сенімділікке ие.

ХИМИЯ-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯ

13-21 369
Аңдатпа

Мақалада балластсыз калий тыңайтқышын алу үшін Шалқар кен орнының жуылған калий кенін өңдеу процесін зерттеу нәтижелері қарастырылған. Кенді калиймен байытудың оңтайлы режимін анықтау үшін натрий тұздарынан екі және үш рет жуудың тиімділігі зерттелді. Кендегі калийдің ең көп мөлшері және натрий тұздарының ең аз мөлшері қамтамасыз етілетін кенді жуу суымен екі рет жуған жөн екендігі анықталды. Жуудың тиімділігі екінші жуудан кейін кенді рентгенографиялық талдау нәтижелерімен расталады. Кенді күйдіру минералдардың кристалл гидраттарының дегидратациясына және оның құрамындағы негізгі компоненттердің көбеюіне әкеледі. Күйдірілген кенді 50°C және 90°C температурада еріту натрий тұздарының қалдық мөлшері толығымен еріген кезде калий мен магний тұздарының ерітіндісіне ішінара ауысуға әкеледі. Минералды тыңайтқыш алу үшін мақсатты компоненттер болып табылатын калий мен магний сульфаттарының толық еруіне қол жеткізу үшін химиялық түрлендіру әдістерін зерттеуді қажет етеді.

22-27 586
Аңдатпа

Бұл мақалада магниттік саздардың негізгі физика-химиялық қасиеттері зерттелінді. Магниттік сазды композициялық суспензиялардың құрылымдық өзгерістері сенсордың сыйымдылығын тікелей өлшеу және магниттік өткізгіштігін өлшеу арқылы зерттелінді. Осы зерттеуде Таган кен орнының (Шығыс Қазақстан облысы) табиғи бентонитті сазы пайдаланылды. Магнетит темір тұздарын магнетит-сазды композиттермен бірге тұндыру әдісімен синтезделеді.Үлгілердің магниттік қасиеттерін зерттеу үшін саз-магнетит қосылыстарының әртүрлі композиттері қарастырылды. Зерттеулерге сәйкес, композициядағы магнетит құрамының жоғарылауымен магниттік қасиеттер артады. Алайда композициядағы магнетиттің жоғарылауы суспензияның тұрақтылығын жоғалтуға әкеледі. Суспензияның тұрақтылығы бөлшектердің мөлшерін өлшеу арқылы да зерттелді. Зерттеу нәтижелеріне байланысты 20% магнетит-саз құрамы магниттік ерітінді үшін оңтайлы мән болды.

ФИЗИКА-МАТЕМАТИКА ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

28-35 587
Аңдатпа

Бөлшектік сауда – бұл белгілі бір тауарларды соңғы тұтынушыға немесе делдалға дейін және одан әрі сату, жеке сату және т.б. сату түрлері арқылы жүзеге асырылады. Ал бөлшек сауда дегеніміз – бұл сұранысты қанағаттандыруға бағытталған тауар айырбастау процесі. Сонымен қатар бөлшек сауда секторы қазіргі уақытта ТМД елдері экономикасының даму қарқындылығы бойынша жетекші орынға ие. Өте жоғары көрсеткіштерге қол жеткізілді және көптеген компаниялар сауда-саттықтың жаңа деңгейіне шықты. Шамамен 2005 жылға қарай оннан астам ірі сауда желілері жылдық таза кірісі бойынша миллиард долларлық межеден өтті. Жеке дүкендер мен бөлшек сауда объектілерінің тауар айналымы және өндірістік базалары бар кейбір өнеркәсіптік кәсіпорындармен бәсекелесті.

Олай болса, сауда саласы, сабақтас салалардың өсуі мен дамуына әсер етеді деп айтуға болады. Сауданың дамуы сатушылардан тауар ассортиментімен және тауарлық-материалдық құндылықтармен жұмыс жасауға көбірек көңіл бөлуді талап етеді. Тауарлы-материалдық құндылықтармен істеу көптеген сатушылар үшін басты мәселе болып табылады. Осыған орай компаниялар қоймада тауарлардың жеткілікті мөлшерде екендігіне көз жеткізуі керек. Сондай-ақ тауардың шектен тыс көп болуы да дұрыс емес және мұны болдырмай, алдын алу қажет. Қорытындылай келе, тауарлы-материалдық құндылықтарды басқаруда шешім қабылдау, сату көлеміне, логистикалық шығындарға, кіріске, пайдаға және рентабельділікке тікелей әсер етеді. Қойма қорларын болжау – бұл түгендеудің оңтайлы деңгейін ұстап тұру үшін қажетті міндет. Жобаның / диссертацияның мақсаты – проблеманы машиналық оқыту технологияларына негізделген заманауи болжау әдістерін қолдану арқылы шешу екенін атап өткіміз келеді. Осылайша мыңдаған немесе одан да көп өнімді сату динамикасын (тұтынушылық сұранысты) әбден талдауға болады.

36-41 768
Аңдатпа

Экономикалық және өнімді жұмыс жасау, мейрамхана қызметін жақсарту үшін мейрамхана иелері мейрамхана клиенттерін дәл бағалауы керек. Жақсы болжам ысырапшылдыққа жол бермеу және қызмет көрсету мен бизнесті оңтайландыру үшін қажет. Бұл болжамдарда қолдануға болатын көптеген машиналық оқыту әдістері бар; дегенмен, әр келуші сан түрлі. Сондықтан осы жұмыста үлкен деректерді және бақыланатын оқытуды қолдана отырып, мейрамхана болашақта қанша келуші күтетінін болжағымыз келеді. Бақыланатын оқытудың нақты деректер жиынтығында үш түрлі машиналық оқыту әдістері қолданылды. «Мейрамханаға келушілерді болжау» деректер жинағында қанша келуші бар екенін болжағымыз келеді: XGBoost, кездейсоқ орман регрессоры және нейрондық желі. Симуляциядан кейін болжамды мәндер нақты деректермен салыстырылды. Жалпы алғанда, қолданылған барлық алгоритмдер 9.5278-ден төмен орташа қателіктерге қол жеткізді, бірақ кездейсоқ орман регрессоры 9.2902 орташа қателіктерінен асып түсті.

42-45 703
Аңдатпа

Берілген мақала ешбір тестілеусіз, адамның фотосуреті арқылы қандай MBTI типіне жататындығын анықтайтын шешімдердің бірін ұсынады. Instagram API көмегімен бұрын MBTI тестінен өткен респонденттердің жеке фотосуреттері жиналып, сол арқылы зерттеу жүргізілді. Жұмыс нәтижесінде дәлдіктің 60 пайызына қол жеткізілді.

46-50 422
Аңдатпа

Қазақстан Республикасында тұтқырлығы жоғары және ауыр мұнайдың алынатын қалдық қорлары шамамен 340 млн тоннаны құрайды. Тұтқырлығы жоғары және ауыр мұнайы бар негізгі кен орындары Қаражанбас, Кеңқияқ, Жетібай, Солтүстік Бозащы, Кенбай және басқалары болып табылады, тұтқырлығы жоғары мұнай кен орындарын игеру жүйесін жетілдіру және ұтымды МАӘ таңдау Қазақстан үшін өзекті, өйткені бұл оларды әзірлеу тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Мұндай кен орындарының жоғары ресурстық әлеуетін ескере жүріп, қабаттардың мұнай беруін арттыру әдістерін пайдалана отырып, тұтқырлығы жоғары мұнай кен орындарын игерудің жаңа технологияларын әзірлеу және енгізу қажет. Мұнай берудің жоғары коэффициенттерін қамтамасыз ету үшін оларды әзірлеудің ерте сатысында тұтқырлығы жоғары мұнай кен орындарына қолданылатын МАӘ мұқият таңдау керек. Бұл жұмыс тұтқырлығы жоғары мұнай кен орындарын игеру кезінде МАӘ таңдау мәселесіне арналған. Зерттеу үшін полимер айдау таңдалды. Ұсынылған МАӘ тиімділігін бағалау жоғары тұтқырлығы бар мұнайды резервуарлық жағдайларды жасай отырып ығыстыру бойынша сандық эксперименттердің нәтижелері бойынша жүргізілді. Нәтижесінде 0,05% концентрациясы бар полимердің су ерітіндісі 51% мұнай берді, ал суды айдау мұнайдың тек 10% ығыстырды. Алайда, полимердің тұтқырлығы жоғары мұнаймен өзара әрекеттесуі терең зерттелмеген, бұл Қазақстан кен орындары үшін өзекті мәселе болып есептеледі.

51-55 467
Аңдатпа

Мақалада нақты уақытта тестілеуші адамның психофизиологиялық параметрлерін анықтай отырып, психологиялық тестілеу жүйесінің тәжірибелік нұсқасы жасалды. Физиологиялық деректердің көзі ретінде электрокардиограмма (ЭКГ), тері-гальваникалық реакция (ТГР) анықталады. Психофизиологиялық тестілеудің аппараттық-бағдарламалық кешені тесттің әр сұрағына жауап берген кезде тестілеуші адамның психофизиологиялық жағдайын тіркеуге және бағалауға мүмкіндік береді, бұл психологтар мен маман қызметтеріне қосымша ақпарат береді.

Сауалнама ретінде «Үлкен бестік» тесті таңдалды – бұл бес факторлық жеке тұлға моделі, осы құрылымдық және жеткілікті толық портретті жасау үшін жеке тұлғалық белгілер жиынтығын қолдануға болады. Тест Тұран университетінің 3-4 курс студенттері арасында өткізілді. Қатысушылардың жалпы саны – 60 адам.

56-68 2908
Аңдатпа

Мақалада жасалған бағдарламалық кешенінің көмегімен көптеген өндіріс орындарындағы немесе стратегиялық қондырғылардағы стерженьдік құрылым элементтердің температура әсерінен жылумеханикалық күйін алдын ала біліп, оны зерттеп, қаншалықты ұзаратынын не қысқаратынын, қаншалықты деформацияға ұшырайтынын, сығушы күшпен созушы күштердің мәндері қаншалықты болатынын инженер маман үшін таптырмайтын құрал екендігі анық білінетіні көрсетілген.

69-74 364
Аңдатпа

Мақалада стратегиялық құрылғылардың сан түрлі күрделі жылу көздері әсерінен негізгі құрылым элементтерінде пайда болатыны келтірілген. Оның жылу механикалық күйін зерттей алатын әмбебаптық сандық әдісі бойынша қарастырылды. Сонымен қатар есептеу алгоритмі жасалған. Сол құрылғылардың үздіксіз жұмыс жасауы негізгі құрылым элементтерінің жылу-беріктілігіне тікелей тәуелді болатыны айтылған.

75-82 571
Аңдатпа

Медициналық салада машиналық оқытуды қолдану күрделі және мұқият шешілмеген мәселелердің бірі болып табылады. Қазіргі уақытта биомедициналық кескіндерді диагностикалау және сегменттеу саласындағы мәселелерді шешудің көптеген түрлі алгоритмдері бар. Зерттеушілер көбіне олардың мәліметтеріне қолданудың ең тиімді әдісін таңдау мәселесіне тап болады. Біз эмпирикалық зерттеулер жүргіздік және медициналық кескіндердегі ауытқуларды анықтау мәселесін шеше алатын 5 алгоритмді салыстырдық: Fast-RCNN, Faster-RCNN, Mask R CNN, U-Net, R2-Unet және Resediul Neural Network. Автоматты өңдеудің артықшылықтары медициналық кескіндер айқын: ауруды тезірек анықтауға болады, дәрігерлер ыңғайлы бағдарламалық жасақтама алады және деректерді өңдеудегі қателіктердің пайызы азаяды. Тапсырма қойылды – нақты деректер бойынша одан әрі тестілеудің алгоритмдерін оқып, содан кейін таңдау. Алгоритмдерді таңдау мен зерттеу компьютерлік көру алгоритмдерінің архитектурасы мен қолданылуын сипаттайтын мақалаларға негізделген.

83-88 419
Аңдатпа

Компьютерлік көру – визуалды ақпаратты машиналық қабылдауға жауап беретін машиналық оқыту саласы. Кескін сегментациясы – сандық кескінді сынып белгісі бойынша сегменттерге бөлу мәселесін шешетін компьютерлік көру саласы. Бұл саладағы негізгі проблемалардың бірі – деректердің жетіспеушілігі және жіктелген кескін үшін кеңістіктік ақпаратты қалпына келтіруі болып табылады. Аталған мақала биомедициналық кескіндерді сегментациялаудың заманауи тәсілдеріне, атап айтқанда конволюциялық нейрондық желілердің архитектурасына және деректерді көбейту үшін морфологиялық түрлендіруіне қысқаша шолу жасайды.

89-94 391
Аңдатпа

Сегменттеу – сөйлеу сигналын тілдің негізгі бірліктеріне бөлу процесі болып табылады. Сөйлеу сигналдарын сегментациялау автоматты түрде сөйлеуді өңдеу жүйелеріндегі маңызды міндеттердің бірі болып саналады. Бұл мақалада сөйлеуді автоматты түрде сегментациялау әдістеріне шолу жасалады. Сонымен қатар вейвлет және Гильберт-Хуанг түрлендіру әдістері мен жасырын Марков модельдеріне негізделген техникалары қарастырылады.

95-101 481
Аңдатпа

Нарық қоржынын талдау – бұл сатып алушылар сатып алатын тауарлардың жұптары арасындағы ассоциацияның мықтылығын айқындайтын және қатар жүру заңдылықтарын анықтайтын тәсіл. Нарық қоржынын талдаудың негізгі мақсаты клиенттердің сатып алу тәртібін анықтау және келесі сатып алуды болжау болып табылады. Бұл компанияларға кросс-сатылымды арттыруға көмектесе алады.

Ассоциация ережелерін құру үшін, Apriori алгоритмінде жиі сатып алынатын элементтер жиынтығы қолданылады. Бұл жиі сатып алынатын заттың ішкі жиыны да жиі сатып алынатын зат деген идеяға негізделген. Егер жиі сатып алынатын заттар жиынтығының қолдау мәні ең төменгі шектен асып кетсе, элементтер жиыны таңдалады. Бұл жұмыста нарық қоржынын талдауды іске асырудың артықшылықтары, осы техникада қолданылатын алгоритмдер және клиенттердің сатып алу заңдылықтарын анықтау тәсілдері көрсетілген.



ISSN 1998-6688 (Print)
ISSN 2959-8109 (Online)