Preview

Қазақстан-Британ техникалық университетінің хабаршысы

Кеңейтілген іздеу
Том 20, № 1 (2023)
Шығарылымды жүктеу PDF (Russian)

МАТЕМАТИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

6-13 460
Аннотация

Бұл жұмыс М.Дикманн енгізген және бастапқыда Д.Макферсон, Д.Маркер және Ч.Стейнхорн зерттеген әлсіз o-минималдылық түсінігіне қатысты. Әлсіз o-минималдылық – бұл А. Пиллай мен Ч. Стейнхорнның бірлескен мақалалар сериясында енгізген o-минималдылығы ұғымының жалпылауы. Белгілі болғандай, нақты сандардың реттелген өрісі o-минималды құрылымның алгебралық мысалы болып табылады. Бұл жұмыста біз o-минималды және әлсіз o-минималды құрылымдардың модельдік-теориялық қасиеттерін зерттеуді жалғастырамыз. Атап айтқанда, сызықтық реттелген құрылымдарға дерлік 1-транзитивтік ұғымын енгіземіз және оның қасиеттерін зерттейміз. 1-транзитивтік дерлік o-минималды және әлсіз o-минималды сызықтық реттер сипатталған. Дерлік 1-транзитивтік әлсіз o-минималды сызықтық реттелген дерлік 1-транзитивтік o-минималды сызықтық реттердің конкатенацияларының ақырғы санына изоморфты болатыны анықталды. Дерлік 1-транзитивтік сызықты реттелген теориялардың отбасыларының байыту қасиеттері зерттелінді. Дәрежелік мәндер 1-транзитивтік дерлік o-минималды және әлсіз o-минималды сызықтық реттердің отбасылары үшін табылады. Дерлік 1-транзитивтік әлсіз o-минималды теорияны ерікті бір орындық предикатпен байыту үшін дерлік 1-транзитивтік және әлсіз o-минималдылықты сақтау критерийі табылды. Омега-категориялық дерлік болатын 1-транзитивтік дерлік әлсіз o-минималды теория үшін реттелген тығыздығы дәлелденді.

14-20 530
Аннотация

Бұл мақала әр түрлі есептелімді үйірлердің универсал нөмірлеулері табылу қасиеттерін зерттеуге бағытталған. Қандайда бір α нөмірлеуі басқа бір β нөмірлеуіне көшіріледі деп аталынады. Егер α = β ◦ ƒ теңдігін қанағаттандыратын ƒ есептелімді функциясы табылатын болса, кез келген S үйірі үшін α нөмірлеуі универсал болып табылады. Егер S үйіріндегі кез келген β нөмірлеуі α нөмірлеуіне көшірілетін болса, барлық рекурсив саналымды (р. с.) жиындар үйірінің универсал нөмірлеуі табылатындығы белгілі. Біз барлық дерлік жиындардың үйірлерін, рекурсив жиындардың және барлық дерлік р. с. жиындардың айырымының үйірлері үшін универсал нөмірлеулері табылатын табылмайтын қасиеттерін зерттейміз. Біз барлық рекурсив жиындардың үйірінде универсал нөмірлеу жоқ екенін дәлелдедік. Сондай-ақ, бос элементі жоқ, ақырлы жиындардың ақырлы саны жоқ р. с. жиындардың үйірінде универсал нөмірлеу болатынын көрсеттік. Ал ақырсыз р. с. жиыны жоқ барлық р. с. жиындардың үйіріне келетін болсақ, бұл жағдайда универсал нөмірлеу болмайтынын дәлелдедік. Сондай-ақ, біз ∑2-1 \ Β және ∑1-1 үйірлерінде кез келген Β ∈ ∑2-1 үшін ∑2-1-есептелімді нөмірлеу болмайтынын дәлелдедік.

МҰНАЙ ГАЗ ИНЖЕНЕРИЯСЫ ЖӘНЕ ГЕОЛОГИЯ

21-29 371
Аннотация

Мақалада гидродинамикалық параметрлерді зерттеу, гель поршеньдерін, қоспалар мен ингибиторларды сынау, болат құбырдың сыртқы және ішкі коррозиясын зерттеу, электрохимиялық қорғаныс жүйесінің жұмысы, топырақтың құрамы мен қасиеттері үшін құбырдың зертханалық қондырғысының сипаттамасы берілген. Қондырғының ерекшелігі оның құбыр тасымалдау технологиясын имитациялайтын кең ауқымды бір мезгілде және бөлек зерттеулер спектрімен көп мақсаттылығы болып табылады. Қосымдардың реологиялық параметрлерге немесе коррозия ингибиторларына әсер ету дәрежесі, ішкі коррозияны бағалау зерттелетін ортада – мұнай-мұнай-қоспасы-су-мұнай-су қоспасында жүргізіледі. Құбырдағы сыртқы коррозияның белсенділігін зерттеу ЭХҚ жүйесі жұмысының параметрлерін және жерге батырылған құбыр учаскесіндегі қорғаныс жабынының күйі мен сапасын таңдау арқылы жүзеге асырылады. Бұл жағдайда әртүрлі коррозиялық белсенділігі бар құбырлардың түрлі учаскелеріндегі топырақты қолдану, сондай-ақ олардың физикалық-химиялық қасиеттерін, ылғалдылығын, тұздылығын өзгертуге болады. Топырақ ылғалдылығының оның электрлік кедергісіне және металдың коррозиясының жылдамдығына әсері туралы алдын ала деректер келтірілген, олардың нәтижелері далалық зерттеулермен сәйкес келеді.

Одан әрі зерттеулер өндірістің оңтайлы техникалық-экономикалық көрсеткіштеріне қол жеткізу мақсатында тасымалдаудың оңтайлы режимдерін және құбырларды коррозиядан қорғау технологияларын бағалау және анықтау мақсатында мұнай мен суды тасымалдау кезінде нақты жағдайға жақындатылған жағдайларды келтіруге мүмкіндік береді.

30-37 396
Аннотация

Мақалада Батыс Қазақстан/Маңғышлақ/Ақтөбе кен орындары мұнайының («Кеңқияқ-Құмкөл» магистральдық мұнай құбырымен тасымалданады) және Құмкөл тобы кен орындары мұнайы (депрессорлық қосыммен өңделген) қоспасының аққыштығына құрамы мен қыздыру температурасының әсерін зерттеу нәтижелері ұсынылған. Айдау режимдерін жақсарту үшін мұнайды қыздыру технологиясын қолдану кезінде 35 және 45 оС температураға дейінгі қыздыру теріс әсер беретіндігін ескеру қажеттігі көрсетілген. Өйткені бұл мұнайдың реологиялық қасиеттерінің нашарлауына әкеледі және депрессорлық қосым әсерінің тиімділігін төмендетеді. Батыс Қазақстан және Құмкөл мұнай қоспаларының аққыштығын жақсарту үшін мұнайды 55 оС дейін қыздыру мүмкіндігін, немесе мұнай қоспасын қыздырмай – нақты температуралар кезінде компоненттердің араласуы, Батыс Қазақстан құрамдастарының үлесін ұлғайту мүмкіндігін қарастыру қажет.

ФИЗИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

38-44 302
Аннотация

Бұл жұмыста айқасқан магнит және электр өрісіндегі төмен қысымдағы тұрақты токты жарқыл разрядының стратасындағы микрон өлшемдегі зарядталған бөлшектердің қозғалысы экспериментті түрде зерттелінді. Эксперимент вертикальды бағыттағы разрядтық шыны түтікшеде жасалынды. Біртекті магнит өрісі екі секциялы Гельмгольц катушкасының көмегімен туындайды. Магнит өрісінің индукциясы артқан кезде микронды өлшемді тозаңды бөлшектер ExB дрейфіне қарама-қарсы бағытта қозғалатыны байқалды. Магнит өрісінің индукциясы белгілі бір шекті мәнге жеткенде (B>10 мТл) тозаңды бөлшектері айналмалы қозғалысқа ие болатыны және көлденең жазықтықта бір-біріне қарма-қарсы бағытталған құйынды жұптар түзілетіні байқалды. Сондай-ақ тозаңды құрылымдардың пішіні дискіден эллипсоидқа дейін өзгеретіні байқалды. Тозаңды құйындарының динамикалық қасиетін зерттеу үшін PIV (particle image velocimetry) әдісі қолданылды. Құйынның бір-біріне қарама-қарсы айналуының себебі иондық елірту күшіне ортогональды тозаңды бөлшектер зарядының градиентімен түсіндірілді.

КОМПЬЮТЕРЛІК ҒЫЛЫМДАР

45-53 337
Аннотация

Қоңыраулар туралы мәліметтер жазбалары (CDR) телефон сөйлесулері мен мәтіндік хабарлар туралы ақпаратты беретін жазбалар болып табылады. CDR деректері адамдардың ұтқырлық үлгілері мен ұсақ түйіршікті уақытша және географиялық сипаттамалары бар ассоциациялар туралы пайдалы ақпарат беру үшін бірнеше зерттеулерде дәлелденді. Бұл құжат маңызды ақпаратты алу үшін CDR-де жазылған іздерді енгізуді ұсынады. Бұл соңғылар желіні жабу немесе қалпына келтіру үшін қолдау қажет болуы мүмкін орын туралы түсінік береді. Пайдаланушылардың траекториясының қадамын енгізгеннен кейін біз енгізу нәтижелерін координаттары бар антенналарды ұсыну және ұшқышсыз ұшу аппараты флотына қажетті қолдау көрсету үшін пайдаланамыз. Бұл, мақалада Google-дың OR-Tools деп аталатын ашық бастапқы бағдарламалық құралын пайдаланып, көлік құралын бағыттау мәселесін шештік.



ISSN 1998-6688 (Print)
ISSN 2959-8109 (Online)