ФУНКЦИОНАЛ ТОПТАРЫ ТҮРЛЕРІМЕН ЕРЕКШЕЛЕНУШІ ПОЛИЭЛЕКТРОЛИТТЕР ӘСЕРІНДЕ САЗДЫ ГИДРОДИСПЕРСИЯ ТҰРАҚТЫЛЫҒЫНЫҢ ӨЗГЕРУІ

Полиэлектролиттер функционал топтары табиғаты, түрлері, мольдік арақатынасымен ерекшеленуші үлгілерінің әсерінде сазды гидродисперсия тұрақтылығының өзгеруі зерттелді. Макро-молекуласы ионданбайтын ацетат және өте әлсіз диссоциацияланушы оң зарядты амид функционалды буындардан түзілген полиэлектролит үлгілерінде амид тобының көбеюімен сазды гидродисперсияның тұрақсыздануына әсері біршама өседі. Ал винилацетат пен диэтиламиноэтилметакрилат буындарынан құралған полиэлектролит үлгілерінде жақсы ионданушы алифатты амин функционалды буындарының көбеюімен сазды гидродисперсияның тұрақтылығына әсері айтарлықтай артады. Сазды гидродисперсияның тұрақсыздануы әсіресе полиэлектролит құрамында күшті ионданушы ароматты амин функционалды 4-винилпиридин және алифатты амин диэтиламиноэтилметакрилат функционалды буындардың барлық мольдік арақатынасында алынған үлгілерінің әсерінде айрықша, айқын байқалады. Керісінше макромолекуласы тізбегінің бойында оң зарядты амин функционалды диэтиламиноэтилметакрилат буынымен бірқатарда, теріс зарядты карбоксид функционалды тобы бар метакрил қышқылы буыны орналасқан полиэлектролит үлгілерінің тұрақсыздандырушы-флокуляциялаушы қабілетінің төмендейтіндігі салдарынан сазды гидродисперсияның мөлдірленуі, қатты дисперстік фазаның тұнбаға түсуі және фильтрлену үдерісінің баяулайтындығы орын алады.

Анықталған айырмашылықтар сазды гидродисперсия майда бөлшектерімен әрекеттесуші макро-молекула тізбегінің бойындағы орналасқан буындардың функционалды топтарының табиғатына, түрлеріне, мольдік арақатынасына және функционал топтардың сазды гидродисперсияның теріс зарядты майда бөлшектерімен әрекеттесіп байланыс түзуші белсенді бөлігінің ыңғайлы орналасуына, заряд белгісіне, макромолекуланың ұзындық өлшемінің өзгеруі себебінен келіп шығатынын тәжірибелер арқылы алынған нәтижелер негізінде түсіндіріліп берілді.

1. Кузкин С.Ф., Небера В.П. Синтетические флокулянты в процессах обезвоживания. – М.: Гостехиздат, 1963. – С.43-47.

2. Драгинский В.Л., Алексеева Л.П., Гетманцев С.В. Коагуляция в технологии очистки природных вод. – М., 2005. – 576 с.

3. Герасимов Г.Н. Процессы коагуляции-флокуляции при обработке поверхностных вод. ВСТ// Водоснабжение и санитарная техника. – 2001. – №3. – С. 26.

4. Гетманцев С.В., Нечаев И.А., Гандурина Л.В. Очистка промышленных сточных вод коагулянтами и флокулянтами. – М., 2008. – 272 с.

5. Tripathy T., De B. R. Flocculation: a new way to treat the waste water // J. Phys. Sci. – 2006. – V. 10. – P. 93-127.

6. Запольский А.К., Баран А.А. Коагулянты и флокулянты в процессах очистки воды. – Л.: Химия, 1987. – 132 с.

7. Гончарук В.В., Дешко И.И., Герасименко Н.Г., Баран А.А., Соломенцева И.М., Сотскова Т.З., Ярошевская Н.В. Коагуляция, флокуляция, флотации и фильтрование в технологии водоподготовки //Химия и технология воды. – 1998. – 20. – №1. – С.19.

8. Myagchenkov V., Proskurina V., Polushina A., Gabdullina L. Kinetic aspects of flocculation of bentonite clay in the presence of anionic and cationic acrylamide copolymers. //Russian Journal of Applied Chemistry. – V. 83. – N5. – 2010.– P. 878-884.

9. Гончарук В.В., Соломенцева И.М. Коллоидно-химические основы совместного использования коагулянтов и флокулянтов в процессах водоподготовки // Вода: экология и технология: Тезисы / 1U Международный конгресс. – М., 2000. – С. 326.

10. Берлин Ад. А., Кисленко В.Н., Молдованов М.А., Берлин Ар. А. Эмпирическая математическая модель кинетики флокуляции суспензий // Химия и технология воды. – 1992. – 14. – №4. – С. 243.

11. Качалова Г.С. Использование современных коагулянтов и флокулянтов в процессе коагулирования сточных вод // Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. – № 2. – 2018. – 23-27 С.

12. Асанов А.А., Нуриллина В.Р., Ахмедов К.С. Флокулирующее действие водорастворимых полиэлектролитов на основе 2-метил-5-винилпиридина метакриловой кислоты и ее амида // Доклад Академии Наук Республики Узбекистан. – 1995. – № 9-10. – С.29-31.

13. А.А. Асанов, А. Базарханқызы. Суда еритін полимерлердің функционал топтарының құрамы мен түрлерінің топырақты құрылымдаушы қабілетіне әсері // 2nd International Scientific Conference “Theoretical and Applied Sciences in the USA”. – Нью-Йорк, США. 2015 г. – С. 237-246.

14. Асанов А.А. Математические методы определения экономической, экологической эффективности высокомолекулярных соединений стуруктурообразователей почв // Материалы Республиканской научно-практической конференции «Математическая наука и ее вклад в развитие прикладных научных исследований». – Тараз . – 2010. – С. 76.

15. Асанов А.А., Хаджиков А.П. Функционал топтарының табиғаты, арақатынасы, заряд белгісімен ерекшеленуші полиэлектролиттердің бентонит гидродисперсиясының флокуляциялануына әсері // European Conference on Innovations inThechnical and Natural Scinces. 10th International scientific conference. 02nd February 2016. Вена, Австрия. – С. 144-152.

16. Проскурина В. Е., Мягченков В. А. Синергизм действия ионогенных сополимеров акриламида и электролита (NaCl) при флокуляции охры в режиме нестесненного оседания // Журнал прикладной химии. – 2000. – Т.73. – №6. – С. 1007-1010.

17. Asanov A.A., Matniyazova G.K. Flocculation of Industril Water in the Presence of CarboxideAmide containing polyelectrolytes // World Appled Sciences Journal 25(10); 2013. – P. 1482-1484.

18. AsanovA.A., Matniyazova G.K. Flocculation of natural turbid water by amide-, carboxyloraminecontaining polyelectrolytes // Journal of water chemistry and technology. Volume 35. – № 3. 2013. – p. 139-143.