ҚАЗАҚСТАН ҮШІН АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНДА БАСҚАРЫЛАТЫН СУЛЫ ГОРИЗОНТТЫ ТОЛТЫРУ (AgMAR) / СУ ТАСҚЫНЫНА БЕЙІМДЕУ

Климаттың өзгерісі әлемдегі су ресурстарына әсер етіп, ауа райының болжаусыздығын арттырып, су ресурстарын басқару әдістеріне күмән келтіреді. Ұзаққа созылған құрғақшылықтар, дауылдардың күшеюі, қар жамылғысының азаюы және ағынның динамикасының өзгеруі су қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған күштерді қиындатады. Қазақстанда су тасқынын жұмсарту мақсатында салынған бөгеттер қалалық жаңбыр суларының ағындарын тиімді басқаруда жеткіліксіз болып шықты. Бұл зерттеуде Қазақстанда ауыл шаруашылығын басқарылатын сулы горизонтты толтыруды (AgMAR) жүзеге асыру мәселесі қарастырылып, топырақ қабаттарын, су ағындарының динамикасын және MAR принципін модельдеу үшін PyVista кітапханасымен жасалған 3D визуализация қолданылды. Алынған нәтижелер AgMAR-дың ауылдық жерлерде суару және су ресурстарын басқару үшін перспективалы шешім екенін көрсетеді, ол жер асты суларының тұрақтануын, маусымдық жауын-шашын кезінде су қабатын толықтыруды, жер астындағы су көздерін тазартуды және тұщы судың қолжетімділігін арттыруды қамтамасыз етеді.

1. Sallwey Ja., Barquero F., Fichtner T., Catalin St. Planning MAR Schemes Using Physical Models: Comparison of Laboratory and Field Experiments. Applied Sciences, 2019, vol. 9, 3652. https://doi.org/10.3390/app9183652.

2. Bachand S. M., Hossner R., Bachand M.A. 2017 OFR demonstration site monitoring and analyses: Effects on soil hydrology and salinity, and potential implications on soil oxygen, 2019. URL: https://suscon.org/wp-content/ uploads/2019/05/Bachand-Associates-2017-OFR-Demo-Site-Monitoring-and-Analyses.pdf

3. Dahlke H.E., Brown A.G., Orloff S., Putnam D., O‘Geen T. Managed winter flooding of alfalfa recharges groundwater with minimal crop damage. California Agriculture, 2018, vol. 72, no. 1, pp. 1–75. https://doi.org/10.3733/ca.2018a0001.

4. Harter T., Dahlke H.E. Out of sight but not out of mind: California refocuses on groundwater. California Agriculture, 2014, vol. 68, no. 3, pp. 54–55. https://doi.org/10.3733/ca.v068n03p54.

5. Impact of Flood-MAR strategy in California, USA. URL: https://floodmar.org/

6. Page D., Vanderzalm J., Gonzalez D., Bennett J., Castellazzi P. Managed aquifer recharge for agriculture in Australia – History, success factors and future implementation. Agricultural Water Management, 2023, vol. 285, p. 108382. https://doi.org/10.1016/j.agwat.2023.108382.

7. Mumberg T., Ahrens L., Wanner Ph. Managed aquifer recharge as a potential pathway of contaminants of emerging concern into groundwater systems – A systematic review. Chemosphere, 2024, vol. 364, p. 143030. https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2024.143030.

8. TERESA. Urban water management: German expertise for Kazakh cities, 2024. URL: https://www.teresa.inowas.com/

9. Google Earth platform. URL: https://earth.google.com/web.

10. Amanzholova R., Sarsekova D., Stefan C., Sagin J., King R., Timur E. TVET IT technologies support for the water resources, agro forest shelterbelts sustainability, 2024 IEEE 4th International Conference on Smart Information Systems and Technologies (SIST), Astana, Kazakhstan, 2024, pp. 239–244, https://doi.org/10.1109/SIST61555.2024.10629634.

11. Spain’s catastrophic floods by the numbers: At least 219 dead, 93 missing and billions in damage. URL: https://www.independent.co.uk/news/valencia-ap-spain-madrid-andalusia-b2643313.html.

12. Tracking seasonal floods in Kazakhstan over time. Kyzylagash region, 2010. URL: https://astanatimes.com/2024/04/tracing-kazakhstans-seasonal-floods-through-time/

13. Absametov M.K., Murtazin E.Zh, Kulagin V.V., Makyzhanova A., Ismagulova A.Zh. Infiltration and colmatation dynamics on physical models study by infiltration basins at artificial groundwater recharge. Water Conservation & Management, 2023, vol. 7, pp. 45–54. https://doi.org/10.26480/wcm.01.2023.45.54.

14. Sparovek Gerd, de Jong van Lier Qu., Marcinkonis S., Rogasik Ju., Schnug E. A simple model to predict river floods – A contribution to quantify the significance of soil infiltration rates. Landbauforschung Volkenrode, 2022, vol. 3, pp.187–195.

15. Köhne Jo., Júnior José, Köhne S., Tiemeyer B., Lennartz B., Kruse Je. Double ring and tension infiltrometer measurements of hydraulic conductivity and mobile soil regions. Pesquisa Agropecuária Tropical, 2011, vol. 41, pp. 336–347. https://doi.org/10.5216/pat.v41i3.11376.

16. Python. PyVista plugin. Full documentation. URL: https://docs.pyvista.org.