МАШИНАЛЫҚ ОҚЫТУМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖЕЛІДЕГІ ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ДАМУЫНА ОРЫС ТІЛІНДЕГІ СӨЗДЕРДІҢ ЫҚПАЛЫН ЗЕРТТЕУ

Бұл зерттеу қазақ тілінің шұбарлануына орыс тіліндегі сөздердің ықпалын зерттеуге арналған. Ақпараттық технологияның қарқындап дамуы әлеуметтік желі тілінің жай-күйіне әсер етеді. Біріншіден, желідегі бейберекетсіздік тілдің қолданыс аясын тежеп, шұбарлануға алып келсе, екіншіден, даму динамикасы жоғары, қазақ тіліндегі ақпараттар да жылдам тарап жатыр деуге болады. Мақаланың негізгі мақсаты қазіргі заманғы интернеттегі шетелдік сөздер, бір тілден екінші тілге ешқандай өзгеріссіз ауысатын тілдік операциялар, аралас жазбалар (шетелдік сөздердің лексикалық және семантикалық мәртебесі сақталған сөздерді қоса алғанда), жаңа қысқартулар, варваризмдердің қазақ тіліне әсерін зерттеу. Зерттеу нәтижесінде әлеуметтік желідегі сөйлеу формалары айқындалады; қарым-қатынастың ауызша түрінде ойлау мен ойды тіл арқылы жарыққа шығару сәтінің бір уақытта жүзеге асырылуына байланысты тілдің шұбарлануына ықпал ететін факторлардың ықтималдығы анықталады. Машиналық оқыту алгоритмдерінің, атап айтқанда Naive Bayes классификаторының қолданылуы деректерді талдау процесін автоматтандырып, жасырын заңдылықтарды анықтады, бұл осы кірме сөздердің қазақ тіліне цифрлық ортада қалай әсер ететінін тереңірек түсінуге мүмкіндік берді. Ақпараттық технологияның прогрессивті даму үрдісімен ерекшеленетін жаһандық платформалар аясында Facebook және Instagram желілеріндегі мәтін мазмұны сарапталды.

1. Интернет-ресурс. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/mam/press/article/details/151678 (дата обращения: 07.10.2024).

2. Салкынбай А. Ашык китапхана (сұқбат). – 2024.

3. Baron N.S. Computer Mediated Communication as a Force in Language Change // Visible Language. – 1984. – V. 18. – No. 2. – P. 118–141. URL: https://s3-us-west-2.amazonaws.com/visiblelanguage/pdf/18.2/computer-mediated-communication-s-a-force-in-language-change.pdf (дата обращения: 07.10.2024).

4. Baron N.S. Always on: Language in an Online and Mobile World. – Oxford University Press, 2010. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195313055.001.0001.

5. Crystal D. Language and the Internet. – Cambridge University Press, 2006. – P. 24.

6. Панюшкина О. Изменение языка под влиянием социальных сетей (на материале испанского языка) // Альманах современной науки и образования. – 2014. – № 3(82). – С. 133–135.

7. Иванов Л. Язык в электронных средствах коммуникации // Культура русской речи. – М.: Флинта, 2003. – С. 791–793.

8. Сыздыкова Р. Норма языка и его нормализация (кодификация) // Сборник многотомного издания. – Алматы: Ел-Шежире, 2014.

9. Балакаев М. Казах адеби тили. – Алматы, 2007. – С. 396–397.

10. Уали Н. Казак соз мадениетинин теориялык негiздерi: филол. гыл. д-ры... дисс.: 02/10/02. Алматы, 2007. 328 с.

11. Алкебаева Д., Саткенова Ж.Б., Конурбекова Т. Изменения в казахском языке в социальных сетях // Серия Филология КазНУ им. аль-Фараби. – № 2(182). – Алматы, 2021.

12. Malik M., Alkebaeva D., & Ahkmetkaliyeva L. Pragmatic discourse of the comments on Facebook in the Kazakh language // Opción. – 2019. – V. 35. – No. 90-2. – P. 369–384. ISSN 1012-1587, ISSNe 2477-9385.

13. Kurkimbayeva A.M., Akhatova B.A., Gumovskaya G.N., Kotenyatkina I.B., & Khuziakhmetov A.N. Communicative strategies in modern linguistics (on the material of English travel blogs) // XLinguae Journal. – 2020. – V. 13. – No. 2. – P. 33–49. https://doi.org/10.18355/XL.2020.13.02.03.

14. Kurmanbekova Z., Shokabayeva S.K. Linguistic Analysis of Social Network Communication // International Journal of Society, Culture & Language, 2022.

15. Пастухова Л.С. Основы культуры речи и стилистики. – Симферополь, 2010. – С. 127–244.

16. Жанпеисова Н.М. Адаптация заимствованных из русского языка слов в казахском интернет-дискурсе // Медиалингвистика. – 2023.

17. Mutanov G. Multi-Class Sentiment Analysis of Social Media Data with Machine Learning Algorithms // Computers Materials & Continua. – 2021.

18. Алкебаева Д. Изменения в казахском языке в социальных сетях // Евразийский журнал филологии: наука и образование. – 2021.

19. Нарынов С.С. Об одном подходе к решению задачи анализа настроений для казахского и русского языков с использованием глубокого обучения // International Conference on Computational Collective Intelligence. – 2016.

20. Иманберди А. Подходы к проектированию системы мониторинга и анализа данных социальных сетей, адаптированных к специфике казахского и русского языков // Вестник Национальной инженерной академии Республики Казахстан. – 2023.

21. Абибуллаева А.А. Извлечение ключевых слов из казахских текстов с использованием алгоритмов машинного обучения // Вестник серии физико-математических наук. – 2024.

22. Токтарова А.Б. Сбор непристойных комментариев в казахском языке с использованием методов машинного обучения // Вестник серии физико-математических наук. – 2023.

23. Зоткина А. Применение методов машинного обучения в задаче прогнозирования кибербуллинга пользователей социальных сетей // Современные высокие технологии. – 2022.

24. Абилдаев К.М. К вопросу заимствования русской лексики в деловой сфере казахского языка // Вестник Евразийского национального университета им. Л.Н. Гумилева. Серия: филология. – 2023.

25. Жапарова Т. Синергетический анализ процессов словообразования как реакция на казахстанскую реальность // Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica Rossica. – 2023.