МАҢҒЫШЛАҚТЫҚ IN VITRO КӘДІМГІ ЖҰМСАҚ ЖЕМІС MALACOCARPUS CRITHMIFOLIUS – РЕЛИКТІК ТҮРІН САҚТАУ

Маңғышлақ түбегінің аумағында өсетін Malacocarpus crithmifolius эндемиялық түрінің in vitro әдісімен микроклоналдық көбеюінің нәтижелері келтірілген. Өсіру үшін оңтайлы экспланттар – жетілмеген генеративті өскіндер сегменттері болып табылатыны анықталды. Жетілмеген гүл шоғыры бар генеративті өскін сегменттерін өсіру үшін тиімді эксплант болып табылатыны анықталды. Индуциялаушы ортада бастапқы эксплант өсіру кезінде жапырақты бұтақшалардың қуыстарынан
адвентивті өскіндердің тікелей регенерациясы байқалады. Орташа тиімділігі 1:8 болатын бастапқы өсімдік материалын жаппай тираждауға цитокининмен және ауксинмен индуцирлеуші ортаға өскіндерді пассаждаумен, кейіннен индолилмай қышқылы бар ортада жекелеген өскіндерді тамырлау арқылы қол жеткізіледі. Тездетіп көбейтудің әзірленген In vitro биотехнологиялық тәсілі реликті түрдің бірегей генетикалық ресурстарын сақтау және мұнай өндіру аймағында одан әрі ғылыми-практикалық пайдалану үшін ұсынылады.

1. Convention on Biological Diversity. United Nations, 1992. 30 pp.

2. Национальная стратегия и План действий по сохранению и сбалансированному использованию биологического разнообразия в Республике Казахстан. - Кокчетав, 1999.

3. Рябушкина Н. А., Абугалиева С. И., Туруспеков Е. К. Проблемы изучения и сохранения биоразнообразия флоры Казахстана // Eurasian Journal of Applied Biotechnology. - 2015, N. 3. Электронный источник: http://www.biotechlink.org/3-2016/article2

4. Каталог растений Мангышлакского экспериментального ботанического сада. - Актау, 2009. - 136 с.

5. Красная книга Казахстана. - Изд. 2-е, переработанное и дополненное. - Т. 2: Растения (колл. авторов). - Астана, ТОО «АртРгіntХХІ», 2014. - 452 с.

6. Перечень редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений. Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 октября 2006 года.

7. Кудабаева Г. М. Растения Меловых Гор Северный Актау // Вестник КазНУ, экологическая серия. - 2009. - № 3 (26). - С. 19-20.

8. The IUCN Red List of Threatened Species. Электронный источник: https://www.iucnredlist.org.

9. Shomurodov H. F., Saribayeva Sh. U., Akhmedov A. Distribution pattern and modern status of rare plant species on the Ustyurt plateau in Uzbekistan // Arid Ecosystems. - 2015. - V5, N. 4. - P. 261-267

10. Белоусова Л. С., Денисова Л. В., Никитина С. В. Редкие растения ССР. - М., 1979. - С. 201.

11. Жарекеев В. Х, Тележенетская М. В., Юнусов С. Ю. Изучение алкалоидов Malacocarpus crithmifolius // Химия природных соединений. - 1971. - № 4. - С. 538-539.

12. Мурзова Р. М. Мягкоплодник критмолистный - Malococarpus crithmifolius (Retz.) C. A. Mey и биологические предпосылки к введению его в культуру: Автореф. дис. ..канд. биол. наук. - Ташкент, 1958. - 16 с.

13. Нурушев М. Ж., Нурушева Г. М. Эколого-экономические аспекты продуктивного коневодства Казахстана // Известия Оренбургского госуд. аграрного университета. - 2005. - Т 3. - № 7-1. - С. 43-45.

14. Калинин Ф. Л., Сарнацкая В. В, Полищук В. Е. Методы культуры тканей в физиологии и биохимии растений. - Киев: Наукова думка, 1980. - 487 с.