ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК-ЖЕКЕ СЕРІКТЕСТІК ИНФРАҚҰРЫЛЫМДЫҚ ЖОБАСЫНЫҢ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ: ҮЛКЕН АЛМАТЫ АЙНАЛМА ЖОЛЫНЫҢ (ҮАААЖ) МЫСАЛЫ

Автомобиль жолдары инфрақұрылымын дамытудағы мемлекеттік-жекеменшік әріптестік (МЖӘ) жобалары қарқынды дамып келе жатқан елдерде кеңінен танымал болуда. Бұл модель мемлекеттік бюджетке түсетін жүктемені азайтып, жеке инвестицияларды тартуға, мемлекеттік және жеке сектор арасындағы тәуекелдерді тиімді бөлуге, сондай-ақ мультипликативті экономикалық әсерді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бұл зерттеудің мақсаты – Орталық Азиядағы алғашқы ірі ақылы автожол концессиялық жобасы болып табылатын Үлкен Алматы айналма жолының (ҮАААЖ) табыстылығын талдау. Жоба негізділігі үш негізгі аспект бойынша қарастырылды. Сапалық және сандық талдау әртүрлі зерттеулер мен ресми есептерден алынған ашық қолжетімді деректер негізінде жүргізілді. Зерттеу әдістемесі тиімділіктің негізгі көрсеткіштері бойынша бағалау сұрақтарын қамтып, балдық жүйеге негізделді. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, жобаның негізгі осал тұсы – жол ақысынан түсетін кірістердің төмендігіне байланысты мемлекеттік шығындардың өтелу мерзімінің ұзақтығы. Ал басты артықшылықтары – көлік ағынын оңтайландыру және жол жүру уақытының қысқаруы. Ұсынылған бағалау әдістемесі болашақ зерттеулерде Орталық Азия елдеріндегі МЖӘ жобаларының тиімділігін жан-жақты бағалауға мүмкіндік береді.

1. Fauzan M., Kuswanto H., and C. Utomoю International Journal of Financial Studies, Nov. 2023, vol. 11, no. 4, p. 135. https://doi.org/ 10.3390/ijfs11040135.

2. Endo K., Gianoli A., and J. Edelenbos. Public Works Management & Policy, Apr. 2021, vol. 26, no. 2, pp. 115–143. https://doi.org/ 10.1177/1087724X20914627.

3. Chileshe N., Njau C.W., Kibichii B.K., Macharia L.N., and N. Kavishe. International Journal of Construction Management, Jul. 2022, vol. 22, no. 9, pp. 1606–1617. https://doi.org/10.1080/15623599.2020.1736835.

4. Kazakhstan Center for Public-Private Partnerships, https://kzppp.kz/en/development-of-ppp-inkazakhstan/. Accessed: Jan. 07, 2025. [Online]. Available: https://kzppp.kz/wp-content/uploads/2020/12/%D0%94%D0%95%D0%9A%D0%90%D0%91%D0%A0%D0%AC-%D0%B1%D0%B0%D0%B7%D0%B0-%D0%BD%D0%B0-%D1%81%D0%B0%D0%B9%D1%82.xlsx

5. Nugmanova A., Arndt W.-H., Hossain M.A., and J. R. Kim, Sustainability, Sep. 2019, vol. 11, no. 18, p. 4973. https://doi.org/10.3390/su11184973.

6. Cisneros-Herrera D., Lara-Galera A., Alcaraz Carrillo de Albornoz V., and B. Muñoz-Medina, Buildings, Jan. 2024, vol. 14, no. 1, p. 230. https://doi.org/ 10.3390/buildings14010230.

7. Fathi M. Journal of Risk and Financial Management, Aug. 2024, vol. 17, no. 8, p. 354. https://doi.org/10.3390/jrfm17080354.

8. Liyanage C. and F. Villalba-Romero, Transp Rev, Mar. 2015, vol. 35, no. 2, pp. 140–161. https://doi.org/10.1080/01441647.2014.994583.

9. Osei-Kyei R. and A.P.C. Chan. Engineering, Construction and Architectural Management, Nov. 2017, vol. 24, no. 6, pp. 1222–1245. https://doi.org/10.1108/ECAM-06-2016-0144.

10. Charman K. and T. Narbaev. in Public-Private Partnerships Transitional Nations Policy, Governance and Praxis, Cambridge Scholars Publishing: Newcastle upon Tyne, 2017, pp. 109–126.

11. Zhang X. J Constr Eng Manag, Jan. 2005, vol. 131, no. 1, pp. 3–14. https://doi.org/10.1061/(ASCE)0733-9364(2005)131:1(3).

12. Li B., Akintoye A., Edwards P.J., and C. Hardcastle. Construction Management and Economics, Jun. 2005, vol. 23, no. 5, pp. 459–471. https://doi.org/10.1080/01446190500041537.

13. Castelblanco G., Narbaev T., Osei-Kyei R., Serikbay D., Mukashev Y., and J. Guevara. International Journal of Construction Management, Apr. 2024, pp. 1–13. https://doi.org/10.1080/15623599.2024.2336660.

14. Samoilov A., Narbaev T., Castelblanco G., and Y. Mukashev. Eurasian Journal of Economic and Business Studies, Apr. 2024, vol. 68, no. 1, pp. 131–142. https://doi.org/10.47703/ejebs.v68i1.374.

15. Cheung E. and A.P.C. Chan. J Urban Plan Dev, Dec. 2011, vol. 137, no. 4, pp. 409–415. https://doi.org/10.1061/(ASCE)UP.1943-5444.0000086.

16. Akbari Ahmadabadi A. and G. Heravi. Transp Res Part A Policy Pract, Jun. 2019, vol. 124, pp. 169–188. https://doi.org/ 10.1016/j.tra.2019.03.011.

17. Castelblanco G., De Marco A., and C.B. Casady. Public Works Management & Policy, Jan. 2025. https://doi.org/ 10.1177/1087724X251314427.

18. Chou J.-S., Ping Tserng H., Lin C., and C.-P. Yeh. Transp Policy (Oxf), Jul. 2012, vol. 22, pp. 36–48. https://doi.org/ 10.1016/j.tranpol.2012.05.009.

19. Alasad R. and I. Motawa. Construction Management and Economics, Feb. 2016, pp. 1–19. https://doi.org/10.1080/01446193.2016.1143561.

20. Rakpanitmanee S. and P. Pathranarakul. ASEAN Engineering Journal, Feb. 2023, vol. 13, no. 1, pp. 125–136. https://doi.org/ 10.11113/aej.v13.18456.

21. Kozhakhmetova A., Zhidebekkyzy A., Anarkhan A., and D. Štreimikienė. Polish Journal of Management Studies, Jun. 2024, vol. 29, no. 2, pp. 328–345. https://doi.org/10.17512/pjms.2024.29.2.17.

22. Akulova O. https://time.kz/articles/territory/2024/04/08/bez-oplaty-daleko-ne-uedesh, Apr. 08, 2024.