ДИСТИЛЛЕРЛІК СҰЙЫҚТЫҚТЫ ҚОЛДАНЫП, ФЬЮМИНГ ШЛАКТАРЫН КЕШЕНДІ ҚАЙТА ӨҢДЕУДІҢ ФИЗИКА-ХИМИЯЛЫҚ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫН ЗЕРТТЕУ

Қазіргі уақытта аммиак әдісімен алынған кальцийленген сода өндірісінің қалдықтарын кәдеге жарату, аммиак әдісімен сода өндіретін барлық елдерде өзекті мәселе болып табылады. Осыған байланысты хлорлаушы компонент ретінде дистиллерлік сұйықтықты қолданып, фьюмингтеуден өткен қорғасын шлактарын кешенді қайта өңдеу технологиясы ұсынылып отыр, бұл металлургия және химия өнеркәсібіндегі өндірістік қалдықтарды бір уақытта жою мәселесін шешуге мүмкіндік береді. Сода өндірісінің қалдығы болып табылатын дистиллерлік сұйықтық негізінен қатты фазада болатын көмірқышқылды және күкіртқышқылды кальций, сөндірілген әк, құмның қоспаларымен ластанған кальций мен натрий хлоридтерінің ерітіндісі болып табылады. 1 тонна сода үшін дистиллерлік сұйықтық 8,5 м³ құрайды, г/м³: СаСl₂ 118-125; NaCl 58,6-80 ; CaCO₃ 6-15; CaSO₄ 2-2,7; Mg(OH)₂ 3-10; CaO 2-4; Fe₂O₃ +Al₂O₃ 1-3; SiO₂. Агломерациялық-хлоридті айдау күйдіруге сәйкес келетін жүйелерді термодинамикалық модельдеу арқылы металлдар хлоридтерін максималды бөліп алу дәрежесін қамтамасыз ететін шикізат қоспаларының технологиялық параметрлері мен құрамы анықталды. Шлактарды агломерациялық-хлоридті айдау күйдіру үшін үрдістің температурасы шлактардың балқу температурасынан аспау керек (12000С), яғни 1100-11500С. Тәжірибе барысында қорғасын-80,97%, цинк-78,09%, мыстың-76,52% бөліп алу дәрежесін қамтамасыз ететін фьюмингтеуден өткен қорғасын шлагы, дистиллерлік сұйықтық, бентонит сазы және көмір қалдықтарына негізделген шикізат қоспаларының құрамы айқындалды. Күйдіруден кейінгі түйіршіктердің физикалық және механикалық қасиеттері олардың жоғары дәрежедегі динамикалық және статикалық беріктігін көрсетеді.

1. Лотош В.Е. Переработка отходов природоиспользования. ‒ Екатеринбург: УГТУ-УПИ, – 2002. ‒ 463 с.

2. Шевко В.М., Тлеуов А.С., Лавров Б.А., Зияддинова З.В. Исследование фазовых особенностей исходных сырьевых материалов для комплексной переработки свинцового шлака с использованием дистиллярной жидкости. //Труды МНПК «Ауэзовские чтения-17: «Новые импульсы науки и духовности в мировом пространстве». – Шымкент. – Т. 5. – 2019. – С.312-315.

3. Тлеуов А., Шевко В., Лавров Б., Тлеуова С., Пазылова Д. Заключение о выдаче патента на полезную модель. №2018/0729.2.