ЕКІБАСТҰЗ КӨМІР БАССЕЙНІНІҢ ҚОҢЫР КӨМІРІНЕН БӨЛІНГЕН ГУМИН ҚЫШҚЫЛДАРЫНЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ

ИҚ–спектроскопиялық, рентгенофлуоресценттік талдау және потенциометриялық титрлеу әдістерімен Екібастұз көмір бассейнінің қоңыр көмірінен (Қазақстан Республикасы) алынған гумин қышқылдарының (ГҚ) құрамы мен физикалық-химиялық қасиеттері зерттелді.
ГҚ-на жататын көп компонентті күрделі заттарды талдау кезінде ақпарат жекелеген топтардың өзара ықпалына байланысты шектелуі ықтимал. Алайда, зерттеудің түрлі әдістерін үйлестіре отырып, ГҚ құрылымдық ерекшеліктеріне қатысты алынған ақпарат өте пайдалы болуы да мүмкін.
ИҚ–спектроскопия әдісімен зерттелген гуминді қышқылдарда алифатикалық және хош иісті спирттер, эфирлер, карбон қышқылдары, сондай-ақ қосарланған байланыс бар екені анықталды.
Электрондық спектроскопия әдісімен зерттелген гуминді қышқылдарда полиендердің, сондай-ақ хош иісті фрагменттердің және олардың құрамында оттегі бар туындылардың болуы көрсетілген, бұл белгілі деректермен сәйкес гуминді қышқылдардың молекулаларының басты тізбегі дифенилкарбон қышқылдарының фрагменттерінен құрылған. Гетерогенді және гомогенді потенциометрлік титрлеу әдістерімен ГҚ молекулаларының құрылымындағы карбоксильді және гидроксильді топтардың құрамы зерттелді. Потенциометриялық титрлеу нәтижелері титрлеу тәсіліне (гомогенді немесе гетерогенді) және жүйедегі гумин қышқылдарының концентрациясына байланысты екендігі көрсетілген. Қышқыл топтардың (карбоксильді және гидроксильді) жалпы құрамы гумин қышқылдарының концентрациясына байланысты және ол ГҚ төмен концентрацияларында көп екені байқалды.

1. Закорчевнй И.И., Михальская Л.Н., Швартау В.В. Гуминовые вещества и удобрения на их основе// Хiмія грунтів. – 2012. – Т. 13. -№. 1–2. – С. 60-77.

2. M. Hirade, Heavy Metals Complexed with Humic Substances in Fresh Water//Anal. Sci. -1992, -Vol. 8. –P. 453-459.

3. Weber J. M. Humic Substances and Their Role in the Environment (Eds: F. H. Frimmel, R. F. Christman), Wiley, Chichester, -1998. -210р.

4. Marinsky J. A., Reddy M. M., Ephraim J. H., Mathuthu A. S. Computational scheme for the prediction of metal ion binding by a soil fulvic acid. Anal. Chim. Acta 1995, -Vol. 302. –P. 309-322.

5. Hayes M. H. B., MacCarthy P., Malcolm R., Swift, Humic Substances II. In Search of Structure// Wiley-Intersci, Chichester. -1989. -32 р.

6. Swift R. S. OrganicMatter Characterization, in Method of Soil Analysis// Part 3. Chemical Methods (Ed: D. L. Sparks),Soil Science Society of America, Book Series No. 5. -1996, -P. 1011 - 1069.

7. Перминова И.В. Гуминовые вещества – вызов химикам XXI века // Химия и жизнь - XXI век. – 2008. – №1. – С. 50-56.

8. Юшкова Е.И., Павловская Н.Е., Даниленко А.Н. Исследование методом ВЭЖХ физико-химических свойств гуминовых кислот компостов и вермикомпостов разного периода созревания. // Сорбционные и хромотографические процессы. – 2010. – Т.10. - Вып. 3. - С. 409-418.

9. Орлов Д.С. Химия почв //Д.С. Орлов. – М.: Изд-во МГУ. – 1992. – C. 259.

10. Хилько С.Л., Рогатко М.И. Потенциометрические исследования растворов солей гуминовых кислот // Вестник Донецкого национального технического университета. – 2017. – №1(7). – С.49-54.

11. Pranzaş P.K., Willumeit R., Geheke R., Thieme J., Knöchel A.. Characterization of structure and aggregation procesşes of aquatic humic substances using small-angle scattering and x-ray microscopy // Anal.Bional. Chem. -2003. -V.376. - P.618-625.