ШАЛҚАР КЕН ОРНЫНДАҒЫ КАЛИЙ КЕНДЕРІН ӨҢДЕУ ӘДІСТЕРІН ЗЕРТТЕУ

Қазақстанда калий тыңайтқыштарын өндірудің жетіспеуі калий тұздарына үлкен сұранысты тудырады, ауылшаруашылық тауар өндірушілері қазіргі кезде көрші елдерден әкелуге мәжбүр. Сонымен бірге Батыс Қазақстан және Ақтөбе облыстарында шоғырланған калий кендерінің қайталанбас шикізат базасы бар, әлемдегі ең ірі қор соларға тиесілі болып саналады. Барланған Шалқар кен орны әлі жеткілікті зерттелмеді, ал өнеркәсіптік игеру әлі толық басталмады. Біз калий кендерінің химиялық және минералогиялық құрамын анықтау және ұтымды өңдеу әдістеріне жіті көңіл бөліп, сол бойынша бірқатар зерттеулер жүргіздік. Руда күрделі минералогиялық құрамға ие екендігі анықталды, оның құрамына калий компоненттері – карналлит пен глазерит, галит пен гипс кіреді. Шикізат құрамының гетерогенділігіне байланысты оны осы жүйеде қоспалы минерал болып табылатын натрий хлоридінен тазарту арқылы кенді өңдеу әдісі зерттелген. Осы көпкомпонентті жүйені калиймен байыту үшін толық емес еріту әдісі таңдалды, оның зерттеулері карналлит кендерін сумен өңдеудің оңтайлы режимін анықтауға мүмкіндік берді: температура 20°С, жуу уақыты 30 минут, судың шығыны – шикізаттың 1 массасына 1 массалық бөлік. Жуудың белгіленген шарттары жүйеден натрий тұздарын максималды түрде шығаруға және Шалқар кен орнындағы калий кендерін калий компоненттерінің көмегімен байытуға мүмкіндік береді, оларды келесі кезеңде галургиялық әдіспен өңдеуге болады. Оңтайлы шоғырлану режимін натрийден калиймен қаныққан ерітіндімен максималды жууға қол жеткізу үшін, бастапқы кендерді жуу үшін жуғыш суды немесе аналық сұйықтықты қолдану арқылы жасау керек.

1. Сейтмагзимова Г.М., Усенова А.Н., Асылханқызы А., Сейтмагзимов А.А. Переработка карналлитовых руд месторождения Челкар // Научные труды ЮКГУ им. М. Ауэзова. – Шымкент, 2018. – №4(48). – С. 178-182.

2. Позин М.Е. Технология минеральных удобрений. – Л.: Химия, 1989. – 380 с.

3. Жарков М.А., Соколов А.С. Калийные соли. Ресурсы, добыча, международная торговля //“Горная Промышленность”. – 1999. – №6.

4. Тен С. Запасов хватит лет на сто // Горно-металлургическая промышленность. – 2016. – №7. Доступно с <http://metalmininginfo.kz/archives/4162>.

5. Inbusiness.kz. Калийные проекты Жилянское, Челкарское и Сатимола не перешли на этап добычи. – МИР. Получено 23 июня 2018 года, <https://inbusiness.kz/ru/last/kalijnye-proekty-zhilyanskoe-chelkarskoe-i-satimola-ne-pere>.

6. Сердалина Ж. Казахстан готовится к соляному прорыву. Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан «Атамекен». Получено 29 июля 2016 года, <https://atameken.kz/ru/articles/23559-kazahstan-gotovitsya-k-solyanomu-proryvu>.

7. Kaztag.kz. Fortis Mining завершила переговоры по приобретению 2-х калийных месторождений в Западном Казахстане. Казахское телеграфное агентство. Получено 26 марта 2011 года, <https://kaztag.kz/ru/news/fortis-mining-zavershila-peregovory-po-priobreteniyu-2-kh-kaliynykh-mestorozhdeniy-v-zapadnom-kazakhstane>.

8. Савинский Д. Казахстан пытается пробиться в глобальный калийный клуб. FertilizerDaily. Получено 5 декабря 2017 года, <https://www.fertilizerdaily.ru/20171205-kazaxstan-ne-mozhet-probitsya-v-globalnyj-kalijnyj-klub/>.

9. Земсков А.Н. Тенденции развития калийной промышленности на современном этапе // Труды Национального центра комплексной переработки минерального сырья Республики Казахстан. – Алматы, 2013. – С. 209-222.

10. Усенова А.Н., Сейтмагзимова Г.М., Сейтмагзимов А.А. Характеристика запасов природных калийных солей в Республике Казахстан и анализ состава карналлитовых руд месторождения Челкар // Труды межд. научно-практ. конференции «Ауэзовские чтения». Шымкент, 2018. – Т.6. – С. 381-384.

11. Петропавловский И.А., Дмитревский Б.А., Левин Б.В., Почиталкина И.А. Технология минеральных удобрений. – СПб.: Проспект науки, 2018. – 312 с.

12. Хуснутдинов В.А., Вишняков А.К., Шакирзянова Д.Р. Отделение полигалитовой породы от галита // Химическая промышленность. – 2003. – № 10. – С. 24-26.

13. Бурдин И.В., Пойлов В.З. Кинетика политермической кристаллизации карналлита // Вестник Казанского технологического университета. – 2006. – С.13-19.