КӨМІРСУТЕКТІ ҚАЛДЫҚТАРДЫ ТЕРМОКАТАЛИТИКАЛЫҚ ГИДРОГЕНДЕУ ПРОЦЕСІ ҮШІН ТАБИҒИ ЦЕОЛИТКЕ ОТЫРҒЫЗЫЛҒАН ВОЛЬФРАМ КАТАЛИЗАТОРЛАРЫН ЗЕРТТЕУ

Бүгінгі таңда резина және полимер қалдықтарын өңдеу процестерінің ең тиімдісі – термокаталитикалық гидрогендеу процесі болып табылады. Бұл бір жағынан, мұнайға және табиғы газдарға альтернативті көмірсутектер көздерін іздеу мақсатында болса, екінші жағынан, осы процестерді арзан және тиімді катализаторлар қатысуымен және ыңғайлы шарттарда жүргізуге жағдай жасайды. Өнеркәсіптің барлық салаларында және күнделікті өмірде полимерлік материалдарды пайдалану жоғарылап келуде, сондықтан әлемдік өркениет алдында тұрған маңызды мәселелердің бірі – қоршаған ортаның полимерлі қалдықтармен ластану проблемасына әкелді. Мұндай қалдықтар табиғи жағдайларда ыдырамайды және жану кезінде зиянды улы заттарды бөле жанады. Осы проблеманы шешу өнеркәсіптік қалдықтарды қайта өңдеудің жаңа технологияларын құрастыру, сондай-ақ отын тапшылығы мәселесін шешетін катализаторларды іздестіру міндетін жүктейді. Термокаталитикалық гидрогенизация процесінде полимерлі қалдықтарды өңдеу кезінде мотор отындарына ұқсас көмірсутегі фракциялары алынатын болады. Жалпы бұл екіншілік шикізатты қайта өңдеуге мүмкіндік береді, нарыққа қосымша отын материалдарын синтездеуге және қоршаған ортаға жағымды әсер етеді. W тұзымен (VI) модификацияланған Тайжүзген кен орны табиғи цеолитіне негізделген, жаңа катализаторлар қатысында пластмасса қалдықтарын бірлесіп термокаталитикалық гидрогенизациялау процестерін қарастыру және процесті оңтайландыру мақсатында зерттеу жүргізілді.

1. Al-Salem, S. M. et al. (2017) ‘A review on thermal and catalytic pyrolysis of plastic solid waste (PSW)’, Journal of Environmental Management. Elsevier Ltd, 197(1408), pp. 177–198. doi: 10.1016/j.jenvman.2017.03.084.

2. Aubakirov, Y. A. et al. (2019) ‘Thermo-catalytic processing of polymer waste over catalysts on the basis of natural zeolite from the tayzhuzgen field (Kazakhstan) modified by molybdenum’, Rasayan Journal of Chemistry, 12(4), pp. 1701–1709. doi: 10.31788/RJC.2019.1245435.

3. Escola, J. M. et al. (2011) ‘Catalytic hydroreforming of the polyethylene thermal cracking oil over Ni supported hierarchical zeolites and mesostructured aluminosilicates’, Applied Catalysis B: Environmental. Elsevier B.V., 106(3–4), pp. 405–415. doi: 10.1016/j.apcatb.2011.05.048.

4. Hazrat, M. A., Rasul, M. G. and Khan, M. M. K. (2015) ‘A study on thermo-catalytic degradation for production of clean transport fuel and reducing plastic wastes’, Procedia Engineering, 105(Icte 2014), pp. 865–876. doi: 10.1016/j.proeng.2015.05.108.

5. Lange, L. C. and Ferreira, A. F. M. (2017) ‘The effect of recycled plastics and cooking oil on coke quality’, Waste Management, 61, pp. 269–275. doi: 10.1016/j.wasman.2016.08.039.

6. Munir, D. et al. (2017) ‘Hydrocracking of a plastic mixture over various micro-mesoporous composite zeolites’, Powder Technology. Elsevier B.V., 316, pp. 542–550. doi: 10.1016/j. powtec.2017.01.037.

7. Munir, D., Irfan, M. F. and Usman, M. R. (2018) ‘Hydrocracking of virgin and waste plastics: A detailed review’, Renewable and Sustainable Energy Reviews. Elsevier Ltd, 90(February), pp. 490–515. doi: 10.1016/j.rser.2018.03.034.

8. Onwudili, J. A., Insura, N. and Williams, P. T. (2009) ‘Composition of products from the pyrolysis of polyethylene and polystyrene in a closed batch reactor: Effects of temperature and residence time’, Journal of Analytical and Applied Pyrolysis, 86(2), pp. 293–303. doi: 10.1016/j. jaap.2009.07.008.

9. Saxena, A., Sharma, H. and Rathi, G. (2017) ‘Conversion of Waste Plastic to Fuel: Pyrolysis-An Efficient Method: A Review’, (February 2017), pp. 3–7. Available at: https://www.researchgate.net/publication/313349450.

10. Serrano, D. P., Aguado, J. and Escola, J. M. (2012) ‘Developing advanced catalysts for the conversion of polyolefinic waste plastics into fuels and chemicals’, ACS Catalysis, 2(9), pp. 1924–1941. doi: 10.1021/cs3003403.