БАТЫС ҚАЗАҚСТАН АУМАҚТАРЫНДАҒЫ АТМОСФЕРАНЫҢ ЛАСТАНУЫНА САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

Мақалада Батыс Қазақстан аумағындағы атмосфералық шығарындыларға салыстырмалы талдау жасалды. Батыс Қазақстан өңірінің атмосферасын ластаушы шығарындыларды талдау нәтижелері зерттелетін аумақта құрамы жалпы аумақтың басым бөлігінде шығарындылары атмосфералық ауаның ластануына жоғары деңгейде әсер ететін негіздер жеткілікті екенін көрсетті. Экономикалық қызмет түрлері бойынша шығарындылардың негізгі үлесі мұнай-газ өндіру және химия өнеркәсібі кәсіпорындарына тиесілі екендігі анықталды. Аудан бірлігіне, жан басына шаққанда атмосфераның ластану деңгейін сипаттайтын шығарындылардың есептелген көрсеткіштері, сондай-ақ интегралдық коэффициенттер атмосфераны ластаудың жалпы шығарындыларына өңірлердің үлесі тең емес екенін көрсетті. Осылайша Атырау және Ақтөбе облыстарына шығарындылардың жалпы санының негізгі үлесі (тиісінше 36,6% және 35,4%) тиесілі. Батыс Қазақстан аумағында атмосфераға шығарылатын қатты бөлшектер ғана тұтынылады, негізінен өнеркәсіптік аймақта газ тәріздес заттарды тұтыну үлесі шамалы, өңір аумағының басым бөлігінде тазарту құрылыстары жоқ. Жүргізілген жұмыс еліміздің ірі өнеркәсіптік өңірлеріндегі атмосфераның экологиялық жай-күйін одан әрі бағалауға ықпал етеді. Ластану көздері мен деңгейлерін талдау нәтижелері атмосфералық шығарындыларды азайтудың басым бағыттарын айқындауға, сондай-ақ Батыс Қазақстан өңірінде экологиялық қауіпсіздік және орнықты даму жөніндегі стратегиялар мен бағдарламаларды әзірлеуге мүмкіндік береді.

1. Национальный доклад о состоянии окружающей среды и об использовании природных ресурсов Республики Казахстан за 2022 год. – Астана, 2023. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/ecogeo/documents/details/383692?lang=ru

2. Информационные бюллетени о состоянии окружающей среды Республики Казахстан. URL: https://www.kazhydromet.kz/ru/ecology/ezhemesyachnyy-informacionnyy-byulleten-o-sostoyanii-okruzhayuschey-sredy)

3. Бюро национальной статистики РК. URL: https://stat.gov.kz/ 4 Nordhouse W.D. Climate Casino: Risk, Uncertainty And Economics For a Warming World Yale University Press. – 2015. – 392 p. URL:https://yalebooks.yale.edu/9780300212648/the-climate-casino

4. Стратегии достижения углеродной нейтральности Республики Казахстан до 2060 года. Указ Президента Республики Казахстан от 2 февраля 2023 года №121. URL:https://adilet.zan.kz/rus/docs/U2300000121

5. Gongcheng Zh., Li J., Lei L., Zhao Zh. Analysis of the orderly distribution of oil and gas fields in China based on the theory of co-control of source and heat // Natural Gas Industry B. – 2015. – Vol.2. – No. 1. – P. 49–76. URL: http://www.igic.bas.bg/wpcontent/uploads/2019/07/IGIC_BAS_Quotations_2014.pdf

6. Методика формирования показателей статистики окружающей среды, утвержденная приказом и.о. председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан № 223 от 25.12.2015 г. URL:https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500012931.

7. РД 52.04.667–2005. Документы состояния загрязнения атмосферы в городах для информирования государственных органов, общественности и населения. Общие требования к разработке, построению, изложению и содержанию. URL: https://docs.cntd.ru/document/1200067118

8. Михеева А.С. Оценка ассимиляционной емкости природной среды в целях совершенствования экономического механизма природопользования // Вестник Бурятского государственного университета. География. – 2007. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/otsenka-assimilyatsionnoy-emkosti-prirodnoy-sredy-v-tselyah-sovershenstvovaniya-ekonomicheskogo-mehanizma-prirodopolzovaniya

9. Имашев Э.Ж. Пространственный анализ изменения экологического состояния окружающей среды Западно-Казахстанской области // Вестник КазНУ. Серия географическая. – 2011. – № 1(32). – С.13–20. URL: https://bulletin-geography.kaznu.kz/index.php/1-geo/article/download/617/503

10. Кодекс Республики Казахстан от 2 января 2021 года № 400-VI ЗРК. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K2100000400

11. Об утверждении Требований к отчетности по результатам производственного экологического контроля. Приказ Министра экологии, геологии и природных ресурсов РК от 10 марта 2021 года № 63.

12. Об утверждении Перечня загрязняющих веществ, эмиссии которых подлежат экологическому нормированию. Приказ министра экологии, геологии и природных ресурсов РК от 25 июня 2021 года № 212.

13. Whaley P., Nieuwenhuijsen M., Burns J. Update of the WHO global air quality guidelines: systematic reviews. Environ Int. 142, 2021 (Special issue) URL: https://www.sciencedirect.com/journal/environment/international/special-issue/10MTC4W8FXJ.

14. Кенесариев У.И., Адильгирейулы З., Амрин М.К., Досмухаметов А.Т., Ержанова А.Е., Баймухамедов А.А. Мониторинг качества объектов окружающей среды в регионе Карачаганакского нефтегазоконденсатного месторождения // Здоровье семьи – 21 век. URL: http://www.fh-21.perm.ru/download/2011-4-6.pdf

15. Шкодинский С.В., Рыкова И.Н., Юрьева А.А. Опыт отдельных зарубежных стран в сфере снижения выбросов загрязняющих веществ в атмосферный воздух // Вестник Московского государственного областного университета. Серия: Экономика. – 2021. – № 4. – С. 118–132. https://doi.org/10.18384/2310-6646-2021-4-118-132.

16. Вилнитис В., Докторова Ю., Палло Т. Принципы управления качеством воздуха в Европейском Союзе Основные особенности системы управления качеством воздуха в ЕС – WECOOP2. URL: https://wecoop.eu/wp-content/uploads/2020/05/1.-Air-quality-management-system-JDW070719.pdf

17. Айдосов А.А., Ажиева Г.И. Анализ источников выброса вредных веществ в атмосферу, приводящих к усугублению экологической обстановки в зоне влияния НГДУ «Жайыкнефть», 2012 г. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/analiz-istochnikov-vybrosa-vrednyh-veschestv-v-atmosferu-privodyaschih-k-usugubleniyu-ekologicheskoy-obstanovki-v-zone-vliyaniya-ngdu