ТРАНСШЕКАРАЛЫҚ ЭНЕРГИЯ САУДАСЫНДАҒЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТҰРАҚТЫЛЫҚ: ҚАЗАҚСТАН – ҚЫТАЙ ҚҰБЫРЫНЫҢ МЫСАЛЫ

Мақалада Қазақстан-Қытай мұнай құбыры контекстіндегі экологиялық тұрақтылықтың нюансты саласы – шекараларды қамтитын мұнай мен газ ресурстары үшін шешуші арна қарастырылады. Географиялық ақпараттық жүйені (ГАЖ) картаға түсіруді және қоғамд астықтың қатысуын қоса алғанда, қатаң әдістемелер трансшекаралық энергетикалық жоба ларға тән экологиялық қиындықтарды айқындайды. Тіршілік ету ортасының бұзылуы мен ластануынан мұнай төгілу ықтималдығына дейінгі жағымсыз әсерлер стратегиялық тұрғыда азайтуды талап етеді. Мақалада озық технологияларды, стратегиялық бағыттарды жоспарлау және әртараптандырылған энергия көздерін енгізу ұсынылып, көп қырлы көзқарастар жақталады. Қоғамдастықтың қатысуын, ашықтықты және халықаралық ынтымақтастықты баса көрсете отырып, ұсынылып отырған тұрақты тәжірибелер экономикалық өсу импер ативтері мен экологияны сақтауды теңестіруге бағытталған. Әлем энергияға сұраныстың артуымен күресіп жатқан кезде, Қазақстан-Қытай құбыры жаһандық энергетикалық саудаға деген көзқарасымызды ұжымдық түрде қайта бағалауға түрткі болатын маңызды мысал. Белсенді шаралар мен бірлескен күш-жігер арқылы энергетикалық қауіпсіздік пен қоршаған ортаны басқару арасындағы тепе-теңдікті қалпына келтіруге болады, бұл тұрақты тәжірибе трансшекаралық энергетикалық күш-жігердің негізін құрайтын болашақты қамтамасыз етеді.

1. Kosharov V. & Dzhamanbalin B. Strategic assessment of electric power industry development: a case of Kazakhstan. Journal of New Economy, 20(4), 2019, pp. 119–132.

2. Zhong K. Analysis of the foundations and influencing factors of China-Central Asia energy cooperation. Economy of Construction, 4, 2023, pp. 4–7.

3. Korgan B., Sabirova R. & Adietova E. Innovative economy of Kazakhstan. Series of Social and Human Sciences, 4 (326), 2019, pp. 123–129.

4. Abdykarimova A., Zhetpisbayeva M., Salzhanova Z., Kuttybaeva N. & Omarkhanova Z. Competitiveness of the region as a transformation basis for the economy of the Republic of Kazakhstan. Series of Social and Human Sciences, 3 (331), 2020, pp. 144–149.

5. Duan M., & Duan Y. Research on oil and gas energy cooperation between China and Central-North Asian countries under the “One Belt and One Road” strategy. Energies, 16(21), 2023.

6. Darket W., Karatayev M. & Lisiakiewicz R. Sustainable energy security for Central Asia: exploring the role of China and the United Nations. Energy Reports, 8, 2022, pp. 10741–10750.

7. Hogselius P. The hidden integration of Central Asia: the making of a region through technical infrastructures. Central Asian Survey, 41(2), 2022, pp. 223–243.

8. Sleta N. Kazakhstan’s oil supply reshaping: is there a viable alternative to the CPC pipeline? S&P Global, 2023.

9. Groundstroem F. & Juhola S. A framework for identifying cross-border impacts of climate change on the energy sector. Environment Systems and Decisions, 39, 2019, pp. 3–15, https://doi.org/10.1007/s10669018-9697-2.

10. Sachs L., Johnson L. & Merrill E. Environmental injustice: how treaties undermine human rights related to the environment. La Revue des Juristes de Sciences, 18, 2020, p. 90.

11. McKenzie J. Balancing interests in regulatory institutions: a comparison of the Northern Gateway and Keystone XL pipelines, 2021.

12. Zheng L. Research on the impact of mega-projects on carrying capacity of cities taking the first-line project of the West-East gas pipeline as an example. Journal of Management Science and Engineering, 5(3), 2020, pp. 195–211, https://doi.org/10.1016/j.jmse.2020.08.001.

13. Zdolsek T., Cimperman M. & Obrecht M. Data-driven supply chain operations – the pilot case of postal logistics and the cross-border optimization potential. Sensors, 23, 2023, p. 1624, https://doi.org/10.3390/s23031624.

14. Dickel R., Fattouh B. & Muslemani H. Cross-border cooperation on CO2 transport and sequestration: The case of Germany and Norway, OIES Paper: ET, 2022, no. 15.

15. Muhammad A., Mike M., Idris M., Ishaq A. & Abdullah A. The Belt and Road initiative: implications for infrastructure development and economic integration in Eurasia. Journal of Environmental Science and Economics, 2023, pp. 50–63, http://doi.org/10.56556/jescae.v2i2.548.

16. Huda M. Governance challenges of South Asia’s energy megaprojects. Geopolitics, 2022, https://doi.org/10.1080/14650045.2022.2129011.

17. Turkyilmaz A., Dikhanbayeva D., Suleiman Z., Shaikholla S. & Shehab E. Industry 4.0: challenges and opportunities for Kazakhstan SMEs. 8th CIRP Global Web Conference – Flexible Mass Customization, 2021, pp. 213–218.

18. Azretbergenova G. & Syzdykova A. The dependence of the Kazakhstan economy on the oil sector and the importance of export diversification. International Journal of Energy Economics and Policy, 10 (6), 2020, pp. 157–163.

19. Harutyunyan A. China-Kazakhstan: cooperation within the Belt and Road and Nurly Zhol. Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 16(3), 2022, pp. 281–297.

20. Kurmanov N., Beisengaliyev Y. & Bayndin M. Innovative development of Kazakhstan’s raw material (oil and gas) regions: multifactorial model for empirical analysis. International Journal of Energy Economics and Policy, 12(4), 2022, pp. 131–140.

21. Petrenko Y., Denisov I. & Metsik O. Foresight management of national oil and gas industry development. Energies, 15(2), 2022, pp. 491–502.

22. Tang W. & Joldynayeva E. Pipelines and power lines: China, infrastructure and the geopolitical (re) construction of Central Asia. Geopolitics, 28(4), 2022, pp. 1506–1534.

23. Beisembekova S., Sikhimbayev M. & Sikhimbayeva D. The innovative ways of development in the oil and gas industry of Kazakhstan. International Journal of Energy Economics and Policy, 12 (1), 2022, pp. 9–16.

24. Garakanidze G. Kazakhstan to supply crude oil to Germany. The New Economist, 18 (1), 2023, pp. 48–51.

25. Brauweiler H. & Yerimpasheva A. Challenges and opportunities to develop Kazakhstani logistics projects withing the BRI. Diskurs, 2, 2022, pp. 2–18.

26. Mukhamadeyeva R., Orazov O. & Mazhikeyeva S. Environmental problems in the transportation of petroleum products in Kazakhstan, 2023.

27. Krivokhizh S. & Soboleva E. The EU and China: how do they fit in Central Asia? Central Asian Survey, 41, 2022, pp. 715–733.

28. Eder T. Sino-Russian relations: the impact of Central Asian energy resources. Vienna Journal of East Asian Studies, 6(1), 2015, pp. 35–73.

29. Rezaeinejad I., Peyma S. & Zhen D. International economic policy of Iran, Pakistan, and Kazakhstan within China “Belt and Road” initiative. Web of Conferences, 381, 2023, pp. 1–16.

30. Mukhametzhan S., Junusbekova G. & Daueshov M. The management of urban development for the regional economic growth: the example of Kazakhstan. Economy of Region, 16(4), 2020, pp. 1285–1301.

31. Cakan H. China in Central Asia: opportunities and risks of emerging Chinese hegemony for regional states. International Relations, 2022, pp. 1–76.

32. Diying L. Analysis of the trade and commodity structure of China and the five Central Asian countries. A Journal for New Zealand Herpetology, 12(3), 2023, pp. 4396–4404.